Trzy Prawa Tomatisa

1. Głos zawiera tylko to, co słyszy ucho;
2. Jeżeli uszkodzonemu uchu ponownie umożliwi się prawidłowe słyszenie, wówczas jakość głosu ulega natychmiastowej i nieświadomej poprawie;
3. Odpowiednia stymulacja słuchowa spowoduje trwałą poprawę artykulacji.

Elektroniczne ucho

W celu wspierania funkcji słuchowej Profesor Tomatis skonstruował aparat zwany „Elektronicznym uchem”.

Trening słuchowy polega na słuchaniu dźwięków poprzez urządzenie zwane “elektronicznym uchem”. Jest to idealny model ludzkiego ucha, który pozwala “wyćwiczyć” ucho pacjenta w taki sposób, aby mogło prawidłowo pracować. Ćwiczenia stymulują centralny system nerwowy, a szczególnie korę mózgową, odpowiedzialną za procesy myślenia. Stymulacja ucha odbywa się poprzez dźwięki o określonej, wysokiej częstotliwości. Wszystkie dźwięki są odpowiednio filtrowane w zależności od indywidualnych wymogów i potrzeb. Mogą one zarówno stymulować funkcje organizmu, jak i pomóc w relaksacji osobie słuchającej. W metodzie prof. Tomatisa wykorzystana została muzyka poważna m.in. Mozarta oraz Chorały Gregoriańskie, a także dźwięki mowy ludzkiej. Badania Prof. Tomatisa zostały uznane i potwierdzone przez Paryską Akademię Medyczną oraz Francuską Akademię Nauk w 1957 roku. W Polsce prace Prof. Tomatisa są wykorzystywane przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie w projekcie badawczym prowadzonym we współpracy z Centrum APF.

Obszary zastosowań

Z Trenigu Słuchowego Tomatisa może skorzystać każdy, kto chce polepszyć swoje możliwości i udoskonalić dotychczasowe funkcjonowanie. Efekty są szybko dostrzegalne, co potwierdzają badania kontrolne. Metodę tę stosuję się u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. W szczególności jeśli występują któreś z podanych objawów:

Główne objawy zaburzeń uwagi słuchowej:

• nadwrażliwość na dźwięki,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• konieczności powtarzania poleceń,
• trudności z czytaniem i pisaniem,
• błędna interpretacja pytań,
• niewyraźne pismo,
• niemuzykalność,
• mylenie strony lewej z prawą,
• monotonny głos,
• ubogie słownictwo,
• niewyraźne pismo,
• męczliwość lub nadaktywność,
• tendencje depresyjne,
• brak wiary w siebie,
• drażliwość,
• nieśmiałość,
• nadwrażliwość emocjonalna,
• wycofywanie się,

Dzieci:

• trudności szkolne
• zaburzenia koncentracji
• dysleksja
• zaburzenia mowy (jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy)
• zaburzenia głosu (np. chrypki dziecięce będące rezultatem nadużywania głosu przez dziecko)
• słaba przyswajalność języków

Dorośli:

• słaba pamięć,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia głosu spowodowane niewłaściwym używaniem głosu,
• stres,
• depresja, nerwica, bezsenność,

Dodatkowo trening uwagi słuchowej pomaga przy przyswajaniu języków obcych zarówno u dzieci jak u dorosłych.

Kobiety w ciąży:

• lepsze samopoczucie
• lepsza kondycja psychiczna młodych mam przy opiece nad noworodkiem
• spokojniej śpiące noworodki
• relaks
• odprężenie

Autyzm:

• ponowne wywołanie komunikacji,
• świadomość otoczenia,
• zanikanie zachowań nawykowych(klaskanie, zgrzytanie zębami itp.)
• znaczne załagodzenie nadwrażliwości,
• lepsza koordynacja, równowaga i napięcie mięśniowe,

Korzyści odnotowane przy zastosowaniu metody Tomatisa dotyczą również „zysków psychologicznych”- wzrostu pewności siebie, motywacji, lepszego samopoczucia, poziomu energii i jasności umysłu.

Rezultaty Treningu Uwagi Słuchowej A. Tomatisa

• polepszenie koordynacji ruchowej,
• lepsze radzenie sobie z emocjami,
• zmniejszenie stresu,
• zwiększenie koncentracji,
• większa efektywność zapamiętywania,
• spadek liczby popełnianych błędów ortograficznych,
• zwiększenie umiejętności komunikacyjnych,
• lepsze wykorzystywanie posiadanych możliwości.

Efekty w nauce języków:

• znacznie przyśpieszona przyswajalność słownictwa,
• krótszy czas nauki – szybsze i trwalsze zapamiętywanie,
• doskonalszy akcent,
• płynność wypowiedzi,
• poprawa w rozumieniu języka.

Słuchanie, a słyszenie

Słyszenie jest bierne, natomiast słuchanie ma charakter aktywny, ponieważ wymaga zaangażowania, świadomości, oraz woli. Wynika z tego, że „słuch absolutny” nie gwarantuje nam umiejętności dobrego słuchania. Według audiologów szkolnych wiele dzieci dobrze słyszących często maja problemy z uwagą i koncentracją – kłopoty te wynikają z zaburzeń uwagi słuchowej. Trudności ze słuchaniem powodują u tych dzieci m.in. dysfunkcje koncentracji, kłopoty z czytaniem i pisaniem.

Sprawne filtrowanie wiadomości umożliwia koncentrację bez uczucia natłoku informacji. Tak przefiltrowany materiał może ulec przetworzeniu, posegregowaniu w znaczące jednostki. Jeśli proces ten ulegnie zaburzeniu pojawi się problem ze słuchaniem, trudności z nauką, komunikatywnością oraz zaburzenia zachowań społecznych.

Usprawnienie uwagi słuchowej znacznie przyczynia się do zwiększonej wydajności recepcyjnej mózgu i lepszej percepcji bodźców zewnętrznych.

Podczas terapia metodą Tomatisa następuje stymulacja centralnego systemu nerwowego a zwłaszcza te ośrodki kory mózgowej, które odpowiadają za sprawne funkcjonowanie naszego organizmu.

Praca z głosem

Prof. Alfred Tomatis, będąc znakomitym otolaryngologiem, neurologiem oraz foniatrą zajmował się problematyką głosu i słuchu wśród śpiewaków, muzyków i innych ludzi. Kłopoty z krtanią, niemożność wykorzystania w pełni swojego potencjału, a także złe ustawienie głosu – to problemy ludzi dla których głos to podstawowe narzędzie pracy. Dokonane badania przez prof. Tomatisa wskazały na ścisłą zależność pomiędzy głosem a słuchem. Profesor konstruując tzw. „elektroniczne ucho” pomyślał o ludziach muzyki, sceny, nauczycielach i tych wszystkich, którzy wykorzystują swój głos również w pracy. Zaproponował więc, pracę polegającą na tzw. aktywnym słuchaniu, podczas którego ucho jest ćwiczone drogą mięśniową i kostną, co prowadzi do bardziej precyzyjnej analizy dźwięku oraz ma znaczny wpływ na walory głosu: jego poczucie rytmu, natężenie i tembr.

Elektroniczne ucho powoduje, że mięśnie ucha środkowego są ćwiczone poprzez „seanse wysłuchiwania” przez co zwiększa się zdolność i precyzyjność analizy dźwięku. Utwory Mozarta wykorzystywane podczas terapii Tomatisa działają stymulująco, pobudzają organizm do aktywności, naładowują komórki mózgowe i wyzwalają potencjał osoby. Muzyka Mozarta ma specjalne właściwości ze względu na obecność w niej dużej ilości dźwięków o wysokiej częstotliwości oraz z powodu rytmu zbliżonego do naturalnego rytmu naszego organizmu. Natomiast praca z własnym głosem pozwala na wykorzystanie w pełni swojego potencjału, pomaga w lepszym ustawieniu rytmu i tembru głosu. Kontrola głosu przekłada się także na harmonizację swego ciała.

Zastosowanie metody Tomatisa pozwala na osiągnięcie bardzo dobrych rezultatów jeśli chodzi o poprawę dykcji, wysławiania się, co jednocześnie zwiększa zaufanie do siebie i samoocenę. Praca z głosem jest podzielona na etapy. W pierwszym z nich musimy otworzyć ucho i wykorzystać w pełni jego możliwości, a następnie wzmacniamy mięśnie ucha środkowego – co wpływa na sam głos i harmonizację całego organizmu. Wykorzystywana podczas terapii muzyka jest filtrowana i ma wysokie dźwięki, pozwala to na aktywizację całego organizmu – a przede wszystkim komórek nerwowych. Po takich ćwiczeniach poprawia się zdolności koncentracji i zapamiętywania. Po pewnym czasie organizm sam nabiera zdolności do wykorzystania swoich możliwości.

Trening uwagi słuchowej a autyzm, mózgowe porażenie dziecięce

Metoda Tomatisa bardzo pozytywnie wpływa na funkcjonowanie dzieci z autyzmem. Celem terapii Tomatisa, jest rozwój lub ponowne wywołanie komunikacji, która została utracona lub zaburzona. Ucho i jego funkcje, odgrywa w tej kwestii kluczową rolę.

Przedsionek:

Podczas terapii następuje pobudzanie przedsionka, który jest częścią ucha wewnętrznego. Jego zadanie to kontrola:

• równowagi,
• koordy­nacji,
• napięcia mięśniowego.
• Przedsionek odgrywa również znaczącą rolę w przetwarzaniu informacji czuciowej.

Gdy działa on właściwie, integracja sen­soryczna przebiega poprawnie i nie powstają żadne problemy. W przeciwnym razie, dziecko czuje się bombardowane wieloma informacjami na raz i próbuje ochronić się poprzez odcięcie się od środowiska. Wzmacnia to jego poczucie izolacji.

Jednym z celów programu jest regulacja funkcji przedsionka i ułatwienie integracji sensorycznej. Prawidłowe funkcjonowanie przedsionka stanowi pierwszy krok do prawidłowej komunikacji.

Spostrzeżenia rodziców:

Dzieci stają się bardziej obecne i świadome otoczenia, poprawia to ich kontakt z innymi ludźmi. Ponadto poprawia się komunikacja i następują zmiany zachowania. Znikają zachowania nawykowe, takie jak: klaskanie dłońmi, skłanianie głowy, zgrzytanie zębami, tarcie pachwin itp. Ponad to dzieci z nadwrażliwością na dźwięki, światło, zapach, smak i dotyk stają się mniej wrażliwe na te bodźce. Zaczynają okazywać serdecznie uczucia wobec rodziny, jak też zwierząt domowych.

Nasze uszy są stworzone do słyszenia i słuchania. Tomatis wskazuje, że są to dwa różne procesy. Słyszenie jest bierne, słuchanie aktywne przez co potrzebuje dobrego wykorzystania uszu.Na przykład, gdy zamyślamy się, nie słyszymy grającej w radiu muzyki. To małe “autystyczne” doświad­czenie, jest powszechne u dzieci autystycznych. Dla nich wyjątkowe jest nie “wyłączanie”, ale “włą­czanie się”. Odzyskanie chęci do “włączenia się” i słuchania jest kluczem do przywrócenia komunikacji. Tomatis wykazał, że aby wydać dźwięk, musimy go najpierw usłyszeć. Oznacza to, że uszy kon­trolują głos.Połączenie ucho – mózg – krtań jest konieczne dla mowy, ale może działać tylko wtedy, gdy istnieje chęć komunikacji. Trudności w trakcie porodu, choroby, alergie, zaburzona integracja sensoryczna lub inne problemy mogły przerwać lub zaburzyć pierwsze próby komunikacji. Dlatego wiele dzieci autystycznych żyje w ciągłym lęku. Osoby autystyczne bardzo często są nadwrażliwe na dźwięki. Z tej przyczyny wynikają zachowania typu: zasłanianie uszu rękami, napady histerii lub czynności samostymulacyjne. Niekiedy błędnie sądzi się, że nadwrażliwość ogranicza się jedynie do systemu słuchowego. Jednakże zarówno skóra, jak i kości ludzkiego ciała w podobnym stopniu prze­wodzą dźwięki. Autyści nie mają mechanizmów pozwalających na filtracje, dzięki której ogranicza się atak uporczywych dźwięków z otoczenia.

Bardzo ważna jest regulacja integracji sensorycznej oraz zmniejszenie nadwrażliwości. Zaniedbanie tych procesów może powodować zachowania typu: obrona przed dotykiem, brak kontaktu wzrokowego itp.

Po przebytym Treningu Tomatisa zmniejsza się wrażliwość na bodźce. Zmniejszają się lub wycofują zachowania typowo autystyczne. Polepsza się kontakt wzrokowy i precyzyjne funkcje motoryczne. Poprawia się sen oraz apetyt. Dzieci przestają być wybredne, niejadki zaczy­nają więcej jeść i chętniej poznają nowe smaki. W miarę postępującej regulacji integracji sen­sorycznej, dzieci zaczynają dostrzegać otaczający świat. Układ nerwowy potrzebuje czasu, by się zintegrować, zreorganizować i “przetrawić” otrzymaną terapię oraz aby wprowadzić zmiany w procesie poznawczym oraz w zachowaniu. Częstość takich zachowań ulegnie zwiększeniu w miarę dostosowywania się dziecka do otoczenia. Dzieci autystyczne boją się wszelkich zmian i trzymają się rutynowego postępowa­nia. Po treningu słuchowym Tomatisa zaczynają być bardziej elastyczne i zachowują się spokoj­niej, gdy zdarzy się coś nowego. Warto wspomnieć, że terapia Tomatisa nie jest przeznacozna tylko dla dzieci autystycznych, stosować ją mogą dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, kobiety wciaży, wcześniaki z tzw trudnych porodów, osoby uczące się języków obcych.

PRZEBIEG TERAPII SŁUCHOWEJ

Przebieg seansów – kolejne etapy

Wywiad wstępny

Na początek przechodzimy test oceny psychopedagogicznej dostosowany do określonej problematyki, po którym następuje wywiad przeprowadzony przez specjalistę zajmującego się tym spektrum problemu. Po uzyskaniu wyczerpujących informacji terapeuta jest w stanie zaproponować test uwagi słuchowej. Ten test, przeprowadzany urządzeniem o nazwie TLTS, ma na celu określenie potencjału słuchowego z określeniem ewentualnych dysfunkcji.

Seanse słuchowe (faza bierna)

Dzięki specjalnie stworzonemu urządzeniu wysłuchujemy programu dobranego przez specjalistę. Seanse odbywają się w gabinecie.  W metodzie chodzi o efekt pobudzenia ucha i mózgu, sesje terapeutyczne muszą być powtarzane, ale też oddzielone fazami wypoczynkowymi zwanymi „integracją”, które czynią postępy bardziej trwałymi. Czas trwania i ilość seansów zależą od konkretnej problematyki. Zazwyczaj seanse trwają 2 godziny w 3-4 cyklach po 15 dni każdy.

Seanse słuchowe (faza aktywna)

W części przypadków terapeuta może również zaproponować seanse aktywne. Mają one formę głośnego czytania lub powtarzania, w trakcie którego głos jest nieustannie modyfikowany i przetwarzany zgodnie ze specyficznymi parametrami Efektu TOMATISA. W ten sposób słyszy się bezpośrednio własny głos, który po korekcie jest w jej konsekwencji modyfikowany. Ćwiczenie to nie wymaga systematyczności i może być zaproponowane po zakończeniu seansów odsłuchu biernego.

Seanse słuchowe (faza aktywna)

Po ukończeniu seansów słuchowych ma miejsce bilans podsumowujący. Pozwala on zmierzyć uzyskane postępy oraz określić, czy kolejne seanse są wskazane. Otrzymane Metodą TOMATISA rezultaty mają charakter trwały, często więc nie ma potrzeby kontynuowania seansów po okresie wstępnym. Jednakże w przypadku licznych problemów przedłużenie programów może okazać się niezbędne.

1. Wywiad wstępny.
2. Analiza dostarczonych dokumentów.
3. Badanie dziecka w zakresie uwagi i lateralizacji słuchowej na urządzeniu zwanym audiometr.
4. TRS(Test Rozdzielnousznego słyszenia) z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie.
5. W razie potrzeby inne metody diagnostyczne.
6. Pierwszy etap trwa 13 dni po 2 godziny dziennie.
7. Przerwa 3-8 tygodni, badanie kontrolne.
8. Drugi i trzeci etap trwa 13 dni po 2 godziny dziennie. W tym (w zależności od osoby) 30min. aktywnej pracy z mikrofonem.
9. Kolejne etapy 13-dniowe realizowane są po 6 miesiącach przerwy.

 2. TERAPIE SŁUCHOWE – DOMOWE

 2.1 JOHANSEN (Indywidulana Stymulacja Słuchu Johansena IAS)

Kilka słów o terapii:

Znaczna liczba dzieci z zaobserwowanymi trudnościami w języku i wymowie, w tym również z problemami w czytaniu i pisaniu, posiada niewystarczająco rozwinięty mechanizm przetwarzania dźwięków (słuchu). Badania podejmowane w tym zakresie prowadzą między innymi do wniosków, że zaburzenia z przetwarzaniem dźwięków mogą być przyczyną problemów z mową oraz w sposobie w jakim dzieci odbierają (lub słyszą) dźwięki w słowach.

Metoda Johansena IAS jest programem terapii dźwiękowej, w ramach której słucha się muzyki specjalnie dobranej do stymulacji połączeń nerwowych prowadzących do i wewnątrz mózgu, a w szczególności obszarów odpowiedzialnych za obsługę mowy. Na podstawie wstępnej diagnozy przeprowadzanej przy pomocy specjalistycznego audiometru i oprogramowania diagnostycznego, dla każdej osoby poddającej się terapii przygotowywany jest zindywidualizowany program terapii stosownie do wyników diagnozy oraz stosownie do stwierdzonych możliwości oraz potrzeb – ponadto dobierany jest zestaw dźwięków do terapii i tworzona jest dedykowana dla tej osoby płyta CD do dalszej terapii.

Dla kogo przeznaczona jest terapia?

Metoda Johansena IAS przeznaczona jest zarówno dla małych dzieci (od trzeciego roku życia), dzieci starszych, młodzieży, jak i dla dla osób dorosłych – dla osób z różnymi problemami mowy i/lub języka, zarówno mówionego jak i pisanego (włączając w to specyficzne trudności z nauką u dzieci oraz dysleksję). Omawiane problemy mogą dotyczyć jednego lub wielu z następujących obszarów:

• Niepoprawne wymawianie części słów (“zjadanie”/dodawanie/zniekształcanie części słów)
• Ograniczenie w zakresie zrozumienia języka mówionego
• Opóźniony rozwój mowy
• Zaburzenia z przetwarzaniem dźwięków (słuchaniem)
• Język pisany – dysleksja
• Czytanie
• Zdolność zapisywania poprawnie usłyszanych wyrazów
• Niepoprawne rozpoznawanie fonologicznej struktury dźwięków/wyrazów (np. rytmów, sylab, fonemów)
• Ograniczenie lub niedorozwój organizacji/ koordynacji ruchu – dyspraksja
• Osoby z ADHD, Autyzmem i powiązanymi zaburzeniami
• Rozumienie i zapamiętywanie informacji oraz poleceń
• Zaburzenia koncentracji oraz uwagi
• Problemy z samooceną i motywacją, depresja i drażliwość
• Niepoprawne zachowania w wyniku niedostatecznie rozwiniętych zdolności interpersonalnych
• Nadwrażliwość na głośne lub niektóre dźwięki
• W wyniku zastosowania terapii dźwiękowej metodą Johansena IAS, informacje docierające ze świata zewnętrznego do osoby są przetwarzane szybciej i efektywniej, dzięki czemu z kolei usprawnieniu ulegają procesy i funkcje organizmu w zakresie:
• zdolności słuchania, uczenia się oraz pamięci
• rozumienia, jakości i łatwości mowy (dzięki poprawie możliwości analizy dźwiękowej struktury słów)
• zdolności koncentracji i uwagi
• poprawy oceny własnej i komunikacji interpersonalnej
• często obserwowana jest również poprawa w czytaniu i poprawnym kojarzeniu liter z dźwiękami (zdolność zapisywania poprawnie usłyszanych wyrazów), a dzięki temu również poprawie ulega pisownia wyrazów

2.2 METODA KRAKOWSKA (TRENINGI SŁUCHOWE)

Na czym polega TERAPIA METODĄ KRAKOWSKĄ?

Według profesor Jagody Cieszyńskiej, którą miałam przyjemność poznać osobiście – Metoda Krakowska® jest systemową terapią funkcji poznawczych dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi i genetycznymi. Powstała dzięki wieloletnim doświadczeniom terapeutycznym oraz badawczym zespołu związanego z Katedrą Logopedii w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie oraz Zespołu Diagnozy i Terapii Języka  (obecnie Zespołu Wczesnego Wspomagania w Ośrodku dla Dzieci Niesłyszących). Podstawowym założeniem metody jest stymulacja rozwoju intelektualnego dziecka. Budowanie systemu językowego (czasem jedynie w formie komunikacyjnej) umożliwia nie tylko komunikację, opisywanie i wyjaśnianie  świata, ale także budowanie własnej tożsamości.  Nie chodzi tylko o naukę mowy, czy naukę czytania, ale o osiąganie kolejnych etapów w rozwoju wszystkich funkcji poznawczych.vPo 32 latach doświadczeń z całkowitą pewnością możemy stwierdzić, iż we wszystkich sytuacjach zaburzeń komunikacji językowej od wad wymowy do alalii i afazji dziecięcej (braku rozwoju mowy) Słowo napisane było inspiracją do jego wypowiedzenia. Pierwsze słowa wielu dzieci były pierwotnie odczytywane, by mogły być w przyszłości samodzielnie użyte w komunikacji.

Dla terapeutów najważniejszy jest fakt, że przed narodzeniem mózg jest już ukształtowany w takim stopniu, że rolę decydującą o tym, w jaki sposób neurony będą się różnicować, tworzyć sieć dendrytów, formować połączenia synaptyczne  zaczynają pełnić czynniki środowiskowe. Większość zmian, zachodzących w mózgu dziecka aż do wieku dojrzewania, determinowana jest przez jego osobiste doświadczenia, a nie przez jego geny. Prowadzona stymulacja opiera się na mechanizmach neuroplastyczności mózgu czyli zmianie reprezentacji korowych w wyniku organizowanych podczas terapii doświadczeń. Terapia neurobiologiczna prowadzona przez terapeutów szkoły krakowskiej stymuluje wszystkie funkcje poznawcze, naśladując etapy ich kształtowania się obserwowane u dzieci bez trudności rozwojowych. 

Zdaniem NEUROSENSORKA:

Terapia Metody Krakowskiej jest wieloetapowa, wielowymiarowa, obejmuje między innymi terapię neurobilogiczną jak i stymulacje lewopółkulowe, sekwencyjność czytania a także treningi słuchowe, od których należy rozpocząć terapię. Do wykonania treningów będa potrzebne słuchawki, najlepiej studyjne oraz płyty CD dostępnie w Centrum Metody Krakowskiej:

1. Samogłoski i wykrzyknienia
2. Wyrazy dźwiękonaśladowcze
3. Sylaby i rzeczowniki
4. Czasowniki
5. Głoski trudne

Rodzic może wykonywać samodzielnie w warunkach domowych terapię – poprzez założenie dziecku słuchawek i uruchomienie powyższych płyt, zaczynając od płyt 1 i 2. Treningi wykonuje się 4 razy dziennie od kilku do kilkunastu minut dziennie. Ważna jest systematyka wykonywanych ćwiczeń. Zdecydowanie polecam wyznaczenie się na diagnozę do pani profesor Jagody Cieszyńskiej w Centrum Metody Krakowskiej.

O Metodzie Krakowskiej, Johansenie i Tomatisie niebawem napiszemy w sposób bardziej szczegółowy w kolejnych artykułach NEUROSENSORKA 😉