TERAPIA RĘKI

  “Ręce są cudowne – potrafią robić sztuczki monetą, potrafią też wygładzić zmarszczki i załamania              na ogarniętych melancholią, zmiętych duszach”

Jonathan Carroll

    Nasze ręce to doskonały wytwór natury, są najbardziej precyzyjnym narzędziem, dzięki któremu badamy i poznajemy świat. Dotykamy, odczuwamy, nawet rozmawiamy za ich pośrednictwem. Są skarbnicą wiedzy i doświadczeń, przewodnikiem w procesie uczenia się, umożliwiają nam one wszechstronny rozwój oraz nabywanie rozmaitych umiejętności. Dzięki nim “smakujemy” świat, kontaktujemy się z bliskimi, wyrażamy nasze emocje, dzięki nim zachwycamy innych naszymi wytworami. Ręce nie funkcjonują jednak w odosobnieniu. Powiązane są tułowiem, dzięki czemu uzyskują stabilizację podczas ruchów ramienia i samej ręki. Owa stabilizacja konieczna jest podczas wykonywania mniej lub bardziej precyzyjnych ruchów ręką – podczas manipulacji, posługiwania się narzędziami oraz pisania. W innych sytuacjach zapoczątkowują ruch tułowia, umożliwiają zmianę pozycji. Ręka funkcjonuje w ścisłej korelacji ze wzrokiem, czego zwieńczeniem jest doskonała w swej formie i funkcji koordynacja wzrokowo – motoryczna.

     Ręce działają harmonijnie, wiernie słuchając naszych poleceń. Możliwe to jest dzięki kontroli wyższych ośrodków korowych, którym ręka podlega.

NA CZYM POLEGA TERAPIA RĘKI?

Terapia ręki to zagadnienie bardzo szerokie, czerpiące wiedzę z różnych dziedzin. Takie podejście pozwala na bardziej holistyczne – całościowe spojrzenie na sprawność ręki, czynniki zaburzające jej pracę oraz umożliwia uchwycenie trudności, z jakimi boryka się dziecko. Terapia ręki opiera się na rozwoju psychomotorycznym oraz prawach i regułach, które ten rozwój determinują. Kontrola nad ciałem rozwija się stopniowo, poczynając od głowy przechodząc w kierunku stóp, od osiągnięcia stabilizacji centralnej do sprawnego posługiwania się dłonią. Ruchy duże rozwijają się przed małymi, bardziej precyzyjnymi.oczątkowo dziecko osiąga umiejętności z zakresu motoryki dużej, czynności samoobsługowe, wraz z którymi doskonali się sprawność małej motoryki. Ostatnim etapem jest opanowanie chwytu pisarskiego oraz umiejętności grafomotorycznych. Sukces w procesie terapii ręki zależy od właściwej oceny problemu, uchwyceniu czynników zaburzających pracę rąk oraz ułożeniu na tej podstawie optymalnego planu terapeutycznego odwołującego się do etapów nabywania umiejętności poznawczo – motorycznych.

FUNKCJE RĘKI

Terapia ręki jest wiedzą interdyscyplinarną, trudno jest bowiem mówić o rozwijaniu sprawności rąk w oderwaniu od                                                                                                                  całościowego rozwoju psychomotorycznego;

• Ręka spełnia swoje funkcje, gdy wszystkie jej elementy składowe działają prawidłowo i zachowana jest ich wielostronna współpraca.
• Sukces w procesie terapii ręki zależy przede wszystkim od właściwej oceny problemu, czynników zaburzających pracę ręki jest bowiem bardzo wiele. Nie zawsze jednak należy ich szukać w samej ręce.
• Terapia ręki ma na celu z jednej strony usprawnianie tych funkcji percepcyjno – motorycznych, dzięki którym dziecko osiągnie optymalny poziom w zakresie samoobsługi, z drugiej zaś doskonalenie sprawności manualnej i grafomotoryki.
• Są to ćwiczenia i zabawy rozwijające sprawność ruchową w obrębie całej kończyny górnej dziecka, umiejętności chwytu oraz koordynację pomiędzy dłońmi a w późniejszym etapie ćwiczenia grafomotoryczne i naukę pisania.

Zatem ręce pełnią funkcje:

• ruchową
• poznawczą
• chwytną
• badawczą
• służą do komunikacji niewerbalnej, np. gesty
• wyrażają stany psychiczne człowieka – gestykulacja
• kompensują funkcje zastępcze – niewidomym zastępują wzrok, głuchoniemym mowę
• osobom z dysfunkcją kończyn dolnych pomagają w sterowaniu ruchem.

CZYNNIKI ZABURZAJĄCE PRACĘ RĄK :

• Nieprawidłowości w budowie i fizjologii rąk
• Nieprawidłowa praca mózgu
• Nieprawidłowy rozwój motoryczny
  • Niewystarczająca stabilizacja ciała, trudności w wykonywaniu ruchów selektywnych
  • Nieodpowiednia siła mięśniowa
  • Nieumiejętność przenoszenia ciężaru ciała
• Nieprawidłowa integracja bodźców sensorycznych
  • Zaburzenia dotykowe (nadwrażliwość, podwrażliwość)
  • Zaburzenia propriocepcji
  • Zaburzenia płynące z układu przedsionkowego
• Zaburzenia praksji
• Nieprawidłowa dystrybucja napięcia mięśniowego
• Zaburzenia somatognozji
• Zaburzenia orientacji przestrzennej
• Nieprawidłowa pozycja ciała np. podczas pisania
• Nieprawidłowy chwyt
• Zaburzenia w rozwoju lateralizacji
• Nieprawidłowości w rozwoju integracji bilateralnej
• Nieprawidłowo funkcjonujący narząd wzroku
• Obniżony rozwój intelektualny
• Zaburzenia emocjonalne
• Leworęczność

DYSFUNKCJE MAŁEJ MOTORYKI

• Obniżenie precyzji i szybkości ruchów docelowych
• Mała wyćwiczalność w zakresie ruchów drobnych związana z nadmiernym lub małym napięciem mięśni oraz brakiem koordynacji wzrokowo – ruchowej palców, dłoni i przedramienia
• Zakłócenia koordynacji wzrokowo – ruchowej przy czynnościach wykonywanych pod kontrolą wzroku
• Opóźniony rozwój praksji
• Niechęć do podejmowania czynności manualnych, samoobsługowych, posługiwania się prostymi narzędziami
• Szybkość ruchów rąk niedostosowana do czynności
• Dziecko potrzebuje więcej czasu aby opanować daną czynność motoryczną oraz na jej wykonanie
• Występowanie synkinezji
• Zaburzenia napięcia mięśniowego (tonusu)
• Trudności szkolne (zaburzona grafomotoryka, tempo pisania, zaburzenia logopedyczne)
• Osobowość i działalność człowieka uzewnętrzniają się często w wyglądzie i zręczności jego rąk
• Zaburzenia małej motoryki powodują często frustracje, gdyż wysiłek włożony w pracę nie jest współmierny do efektu końcowego np. prace plastyczne, techniczne itp.

WPŁYW NAPIĘCIA MIĘŚNIOWEGO NA ROZWÓJ MAŁEJ MOTORYKI

Wpływ obniżonego napięcia na małą motorykę:

• problemy z planowaniem motorycznym, naśladownictwem
• zaburzone funkcje wzrokowe
• dziecko często podpiera głowę podczas pisania
• męczliwość
• nie lubi długo być w jednej pozycji, podczas długiego siedzenia zmienia pozycję, “kręci się”
• dziecko sprawia wrażenie rozkojarzonego, ma trudności ze skupieniem uwagi
• obniżony poziom graficzny pisma
• unikanie prac manualnych
• często nieprawidłowy chwyt
• obniżone tempo wykonywanych czynności
• trudności z precyzyjnymi ruchami rąk
• nacisk narzędzia pisarskiego jest nieprawidłowy (za słaby lub za mocny)

   Dzieci mogą kompensować obniżone napięcie posturalne zwiększając napięcie części dystalnych tj. rąk, stóp. Ma to wpływ na motorykę małą czyli precyzje ruchu, naciski narzędzia pisarskiego czy graficzny poziom pisma. Sukces w procesie terapii ręki zależy od właściwej oceny problemu, uchwyceniu czynników zaburzających pracę rąk oraz ułożeniu na tej podstawie optymalnego planu terapeutycznego odwołującego się do etapów nabywania umiejętności poznawczo – motorycznych. Czynników zaburzających i utrudniających pracę ręki jest bowiem bardzo wiele, nie zawsze jednak należy ich szukać w samej ręce. Terapią zostaną objęte dzieci, które wykazują niechęć do podejmowania aktywności ruchowej, czynności samoobsługowych i manualnych, mają trudności w posługiwaniu się prostymi narzędziami, opóźniony rozwój praksji (umiejętności planowania ruchowego dotyczącego zwłaszcza nowych czynności motorycznych),obniżoną precyzję i szybkość ruchów docelowych,   małą wyćwiczalność w zakresie opanowywania ruchów drobnych związana z nadmiernym lub obniżonym napięciem mięśni oraz brakiem koordynacji wzrokowo-ruchowej dotyczącej pracy palców, dłoni i przedramienia oraz mają trudności szkolne ( obniżony poziom czynności grafomotorycznych, w tym techniki i tempa pisania, problemy z nauką przedmiotów, których opanowanie wymaga sprawności motorycznej, manualnej, czy rysunkowej: wychowanie fizyczne, plastyka, prace techniczne, geometria).